In beleidsplannen van gemeenten zien we dat een stevige sociale basis steeds belangrijker wordt gevonden. Het idee erachter is dat daarmee problemen kunnen worden voorkomen, er minder specialistische ondersteuning nodig is en ook kosten bespaard kunnen worden. Sturen op deze doelen blijkt echter lastig, daarom helpen wij gemeenten, welzijnsorganisaties en andere partners daar graag bij. In dit artikel delen we onze inzichten.
Complex speelveld
Vaak wordt het piramidemodel (zie figuur) gebruikt om de beweging toe te lichten die gemeenten willen bewerkstelligen: van maatwerkvoorzieningen in de top naar voorliggende voorzieningen in de basis. Het ultieme doel is een meer samenredzame samenleving. De sociale basis is omvangrijk en kent vele spelers. Dat maakt sturen in de sociale basis al complex, maar nog ingewikkelder is het meten van effecten van activiteiten van deze spelers. Om die reden hebben we een pragmatische aanpak ontwikkeld waarmee sturing toch mogelijk wordt.
Cultuurverandering
De belangrijkste partners in de sociale basis zijn de welzijnsorganisaties. Van origine zijn welzijnsorganisaties niet gewend om op resultaten of effecten van hun activiteiten te sturen. Daarnaast vinden zij het lastig om effecten goed te meten. Verder zijn gemeenten niet altijd duidelijk in de doelen die ze aan welzijn stellen. Dit tezamen zorgt ervoor dat er vaak slechts op subjectieve informatie en output [1] gestuurd wordt. Om deze cultuur te doorbreken is tijd nodig en dat vraagt om een stapsgewijze aanpak.
Gezamenlijke aanpak
De oplossing schuilt in een gezamenlijke benadering van het vraagstuk. Dat begint met helderheid over de gemeenschappelijke opgave van gemeenten en welzijnsorganisaties. Doelen zijn vaak te abstract en laten veel ruimte voor interpretatieverschillen. In een partnershipmodel leveren alle partners input en kom je samen tot een eenduidig beeld. Vervolgens kan de relatie tussen activiteiten en doelen gelegd worden. De kunst is om hier niet te ver in door te schieten en een goede balans te vinden tussen iets aannemelijk maken en gedetailleerd onderbouwen. Zo wordt inzichtelijk wat belangrijke en minder belangrijke bijdragers aan doelen zijn. Onze ervaring is dat dit voor alle betrokken partijen grote meerwaarde heeft, omdat het bijvoorbeeld helpt activiteiten meer te focussen of keuzes te maken. Met onze aanpak hoeft het geen langdurig of tijdrovend proces te zijn.
Indicatoren en meten
De gezamenlijke benadering bepaalt wat belangrijke indicatoren zijn om op te sturen. Een aandachtspunt hierbij is dat effecten van veranderingen in de sociale basis vaak langere tijd nodig hebben om zichtbaar te worden. Het organiseren van bijeenkomsten voor inwoners resulteert niet direct in een versteviging van de sociale cohesie of meer omzien naar elkaar. Dat heeft meer tijd nodig. Het is daarom zaak om ook enkele indicatoren voor de tussenresultaten (of -effecten) op te nemen. Op deze manier laten generieke indicatoren zich goed definiëren waarmee beter gestuurd kan worden. Dan resteert de vraag: hoe gaan we dit meten? Onze ervaring is dat indicatoren in de sociale basis vaak bestaan uit een combinatie van data die al beschikbaar is en kwalitatieve data die nog vergaard moet worden. Bijvoorbeeld middels vragenlijsten of interviews. Dat is meer werk, maar waar het generieke indicatoren betreft loont dit zich al snel. Ook een eenmalige nul- en 1-meting levert al veel op.
Context belangrijk
Na het meten volgt interpretatie van de uitkomsten. Het is belangrijk om daar vooraf over na te denken. De analyse van doelen en activiteiten vormt een belangrijk referentiekader voor de beoordeling van uitkomsten. Wanneer resultaten anders zijn dan verwacht, helpt dit om te zoeken naar een mogelijke verklaring. Hierbij is ook de context van belang. Omgevingsfactoren zijn van invloed op de resultaten, denk daarbij aan demografische ontwikkelingen of de economische situatie. Wij adviseren om tegenvallende resultaten niet direct af te rekenen, maar er vooral als partners gezamenlijk lering uit te trekken. Een nuttig hulpmiddel om contextfactoren goed in beeld te krijgen is het ophalen van (enkele) verhalen bij inwoners.
Lastig, maar niet onmogelijk
Sturen in de sociale basis blijft lastig, maar is zeker niet onmogelijk. Als partners samen meer bewust stilstaan bij de doelen, aanpak en resultaten is al heel veel winst te halen. Maak vervolgens een keuze in de indicatoren die het belangrijkst zijn en doe daar ervaring mee op.
Meer weten over sturen in de sociale basis? Neem dan contact op met Erik van Es, e-mail: e.vanes@insightszorg.nl. Of neem kosteloos deel aan een van onze informatiebijeenkomsten.
Meer informatie
[1] Output zegt iets over wat je doet en outcome over wat je bereikt. Een voorbeeld van output is het aantal bezoekers aan een bijeenkomst over opvoeden, een outcome is minder opvoedproblemen.